Jaarlijks komen de routebouwers van onze Nederlandse mountainbikeroutes samen tijdens de Mountainbike Summit NL. De organisatie ligt in handen van Patrick Jansen, die in IMBA Europe en Specialized twee partners heeft gevonden die zich hard maken voor een jaarlijkse bijeenkomst binnen de trail builders community. Wij mochten aanschuiven voor een kijkje achter de schermen, waarbij twee belangrijke onderwerpen de boventoon voerden.
Routebouwers in de rechtbank
Patrick Jansen was ooit pionier op het gebied van ecologische gevolgen van mountainbikeroutes. De bosecoloog (zoals hij zichzelf graag noemt) is met zijn bedrijf Tracks & Trails betrokken geweest bij de aanleg van verreweg het merendeel van de mountainbikeroutes in Nederland. Vanuit een wetenschappelijke benadering adviseert hij al jaren landeigenaren, gemeentes en natuurlijk de routebouwers wat de meest duurzame manier is voor een mountainbikeroute. Vaker dan hem lief is, deelt hij ook zijn deskundigheid in de rechtbank.
Nederland heeft een indrukwekkend netwerk van mountainbikeroutes, die door een ontzettend gedreven groep vrijwilligers worden gerealiseerd. Op het hoofdkantoor van Specialized Europe zijn een zestigtal van hen uit alle windstreken van Nederland samengekomen. Zij weten allemaal dat het echt niet vanzelfsprekend is dat de routes in Nederland er liggen. Dan gaat het niet eens om de energie van de daadwerkelijke bouw en het onderhoud, maar ook om de juridische en beleidsmatige kant van de aanleg of het beheer.
De mountainbiker is de laatste jaren uitgegroeid tot een serieuze groep bosgebruikers en daarmee voor de andere gebruikersgroepen een opvallende nieuwkomer. In de beeldvorming van de andere gebruikersgroepen is de mountainbiker te vaak een verstoorder van natuur, rust en recreatie. Onterecht begrijp ik uit de vele jurisprudentie en rechtelijke uitspraken die vandaag de revue passeren. Het gevolg van sterk gegroeide populariteit is dat de aanleg en zelfs de instandhouding van huidige mountainbikeroutes steeds meer onder vuur komt te liggen. Tegenstanders maken steeds vaker de stap naar de rechtbank om mountainbiken of routes te verbieden.
De route van Schoorl is al 8 jaar aan het procederen met als gevolg zo’n 140 duizend euro juridische kosten.
Tijdens deze Mountainbike Summit NL worden vooral veel praktijkervaringen vanuit de rechtbank gedeeld. Zo stuitten de routes van bijvoorbeeld Schoorl en omgeving Nijmegen op veel tegenstand. Het is indrukwekkend, maar vooral betreurenswaardig wat de vrijwillige routebouwers te voortduren krijgen. De route van Schoorl is al 8 jaar aan het procederen met als gevolg zo’n 140 duizend euro juridische kosten, een archiefkast vol dossiers en een juridisch team van routebouwers, advocaten en deskundigen dat keer op keer in de rechtbank staat. Als die details ter sprake komen, klinkt in de zaal geroezemoes dat maar moeizaam uitdooft.
De meeste routebouwers en vrijwilligers willen hun zuurverdiende vrije tijd graag besteden aan bouwen van vette trails. Niet aan slepende juridische kwesties. Ook worden de routebouwers opvallend vaak in het gelijk gesteld door de rechter, maar dat neemt niet weg dat het procederen veel van hun inzet, aandacht en tijd vraagt. Gelukkig worden ze tijdens deze summit ook gevoed met bemoedigende inzichten en waardevolle onderzoeken.
Ecologische invloed van mountainbikeroutes
Mountainbikers worden vaak beschuldigd van het verstoren van flora en fauna. Natuurlijk heeft mountainbiken net als andere menselijke activiteiten gevolgen voor de biodiversiteit in onze natuur, maar de vraag is hoe schadelijk dat is. Dat moet (beter) worden onderzocht. “Heel veel onderzoek op dit gebied richt zich op gedragsverandering bij dieren, maar heel weinig studies brengen de invloed op dierenpopulaties in kaart”, vertelt Patrick Jansen tijdens zijn presentatie. “Mountainbikeroutes maken de omgeving juist rustiger”, vervolgt hij.
Vooral voorspelbaarheid en gewenning hebben een grote invloed op gedragsverandering bij dieren in de natuur.
Patrick heeft de literatuur namelijk goed bestudeerd en concludeert dat vooral voorspelbaarheid en gewenning een grote invloed hebben op gedragsverandering bij dieren in de natuur. Dieren passen zich dus aan, maar dat hoeft geen invloed te hebben op de dierenpopulaties. Door met bijvoorbeeld mountainbikeroutes menselijke activiteit te concentreren op bepaalde plekken in de natuur, blijft er juist meer ruimte en rust over op andere plekken. Doordat de mountainbiker daarmee voorspelbaarder gedrag vertoont, zullen de dieren zich eenvoudiger aanpassen en dat zal vermoedelijk geen invloed hebben op de populaties. Extra onderzoek moet dit nog verduidelijken.
Vervolgens is het interessant om te kijken of vaste mountainbikeroutes dan ook daadwerkelijk zorgen voor rustigere plekken in de natuur. Dat is natuurlijk een samenspel met de andere gebruikersgroepen, maar onderzoek naar waar mountainbikers in het bos rijden is er nu wel. Mart Reiling heeft met zijn bedrijf Track Landscapes voor belangenorganisatie NTFU in kaart gebracht hoeveel mountainbikers gebruik maken van een route én hoeveel er niet op de route rijden. Daarvoor vergeleken het bedrijf data van voor de aanleg van een tiental routes en de fietsactiviteiten in het bos ná de aanleg of vernieuwing.
Op basis van openbaar beschikbare data uit het Strava-platform, heeft het bedrijf van Reiling aantoonbaar kunnen maken dat mountainbikeroutes zorgen voor veel minder mountainbikeverkeer op de andere paden. “In de meeste gevallen de helft minder, en in sommige gevallen verdwijnt het gebruik zelfs bijna geheel, zegt Mart; “Ook als vrij fietsen op andere paden is toegestaan.” Daarnaast kan het onderzoek geen onderscheid maken tussen gravelaars en mountainbikers en is het dus aannemelijk dat het restant fietsers op bospaden ook nog voor een deel gravelfietsers kan zijn. Aanvullend onderzoek in de vorm van bijvoorbeeld een veldtelling zou daar meer duidelijkheid over kunnen geven. In ieder geval loont het zeker om te investeren in mountainbikeroutes om rust in de natuur te brengen terwijl daar niet op wordt gehandhaafd.
Samen genieten van de natuur
Waarschijnlijk hoef ik je niet te vertellen dat je als mountainbiker ook natuurliefhebber bent. Een hardnekkige misvatting bij de ’tegenpartij’ is dat we daar geen aandacht voor zouden hebben. Uit recent onderzoek van belangenorganisatie NTFU blijkt dat maar liefst 94% geniet van de natuur op de mountainbike. Ook beoefenen 74% van de mountainbikers hun sport alleen, dus van grote groepen die onrust zouden veroorzaken is ook niet zo snel sprake als vaak wordt gedacht.
Mountainbikers moeten dus blijkbaar hard werken aan de beeldvorming en het imago als de nieuwste groep natuurliefhebbers. Overlast voor recreatie en natuur is natuurlijk ook een optelsom van alle gebruikersgroepen in de natuur, terwijl nu vaak met de vingers naar elkaar wordt gewezen. Daarom nemen de routebouwers bij deze Mountainbike Summit een paar belangrijke bevindingen mee, waarvan blijven vertellen wat hen drijft en hoe ze omgaan met de natuur vermoedelijk de belangrijkste is.
Bouwers hebben ook steeds meer oog voor natuurinclusieve aanleg van mountainbikeroutes, waarbij mountainbikers en bouwers teruggeven aan de natuur.
Ook wordt door trail builders geuit dat meer onderzoek naar de sociale en maatschappelijke waarde van mountainbike fijn zou zijn, omdat mountainbikers zich nu vaak moeten verdedigen terwijl er natuurlijk ook veel sociale, economische en maatschappelijke pluspunten aan onze sport zijn. Bouwers hebben ook steeds meer oog voor natuurinclusieve aanleg van mountainbikeroutes, waarbij mountainbikers en bouwers teruggeven aan de natuur. Denk aan planten van extra groen, aanleggen van poelen of nesten zoals ooievaarspalen. Wat ik vooral mee naar huis neem van de jaarlijkse summit is de tomeloze inzet van ‘onze’ vrijwilligers, want de vanzelfsprekendheid waarmee je kan rijden door de Nederlandse natuur is echt niet zo vanzelfsprekend als het lijkt.
Hopelijk kunnen we samen met de andere gebruikersgroepen in de Nederlandse natuur snel een harmonieuze relatie ontwikkelen, want we komen natuurlijk allemaal voor onze rust en ontspanning. Als ik afga op deze Mountainbike Summit NL is de community in ieder geval van goede wil en bereid hun verhaal rustig en onderbouwd met iedereen te delen. Alleen hopelijk niet meer zo vaak vanuit de rechtbank.
Meer info over Patrick, Track Landscapes, Specialized en IMBA Europe.
