Het is zo’n techniek waarbij je denkt: “waarom zit dat niet overal op?”. Een demper die het denkwerk van je overneemt en zelf bepaalt wanneer hij moet veren of niet. Perfect toch? We kregen namelijk een Specialized Epic die dit heeft. Maar hoe werkt het en waarom heeft alleen de Epic dit?
Eigenlijk ging ik alleen iets over de Epic (de fully) zelf schrijven. Een fiets van € 13.500,-, dus die wekt de aandacht wel. Maar die Brain is één van de dingen die deze fiets onderscheid van de rest, het is dus ook de enige fiets van Specialized die de technologie nog gebruikt. Om er het fijne van te weten ging ik langs bij het Suspension Center van Specialized Europa in hun nieuwe hoofdkantoor in Arnhem. Daar kreeg ik uitleg over het systeem, en ook hoe ze daar werken. Meteen een kijkje achter de schermen dus!
Specialized Brain: een automatische lockout?
Als sinds 2003 gebruikt Specialized de Brain op een aantal van hun fietsen. Het is een inertia valve, ofwel een traagheidsventiel. Het is een soort van automatische lockout, maar het is toch ook wel iets meer dan dat. Tegenwoordig is de Epic nog de enige fiets waarbij de Brain wordt gebruikt. De S-Works heeft hem zowel achter als voor, maar dat is niet bij alle modellen zo. Niet omdat het systeem langzaam uitgefaseerd wordt, maar omdat elke bike wel zijn eigen specifieke toepassing heeft. Het idee van de Brain is prachtig, maar is niet overal, op elke bike en voor iedereen een oplossing. Wèl voor een XC bike als de Epic die al op menig World Cup podium heeft gestaan.
Volbloed XC racer
De volgeveerde Epic is een volbloed XC racer en dat is ook dankzij de Brain. Het is echt een wedstrijdgerichte bike waarbij snelheid en efficiëntie uitermate belangrijk zijn. Klimmen, dalen, sprinten en bochten wisselen elkaar snel af waardoor grip heel belangrijk is. Die grip is het beste met de banden op de grond in plaats van al stuiterend in de lucht. Des te beter de schokdemping zijn werk doet, des te efficiënter en sneller kom je vooruit. Grip dus, maar ook aan controle, stabiliteit en comfort win je. Dat werd ’vroeger’ op de gemiddelde XC bike veelal prima afgevangen aan de voorkant door de verende voorvork, maar die wil je locken bij een klim of een sprint. Waarom dan niet ook aan de achterkant? Ja graag, en dat kan ook, maar dan heb je dus nog een tweede lockout om rekening mee te houden. Et voila, daar is de Brain die dit allemaal voor je kan doen. Maar zie het niet als automatische lockout, maar als een slimme vering.
Is dit voor iedereen van levensbelang? Zeker niet, maar bij een World Cup waarbij de verschillen al klein zijn, kan de extra controle en grip wèl van groot belang zijn.
Ventiel open, ventiel dicht. Wel vering, geen vering. Simpel toch?
De Brain bepaalt wanneer de demper zijn werk mag doen, of niet. Dit werkt dus op basis van een traagheids-ventiel. Komt de druk van boven zoals bij het trappen dan blijft het ventiel dicht en de demper ‘vast’. Komt de druk van onderen bij een hobbel, dan schiet het ventiel open en de demper ‘los’. Het ventiel is verbonden met de demper in een gesloten hydraulisch systeem. Simpel toch? Ja, eigenlijk wel, maar we duiken er toch nog niets verder in.
Maar hoe werkt de Brain (spoiler: het is geen computer)
De naam van het beestje doet aan een heel high-tech, misschien zelfs wel elektronisch apparaat denken, een brein! Maar in werkelijkheid is het een mechanisch werkend ventiel dat de wetten van de natuurkunde volgt. De Brain en demper staan direct met elkaar in verbinding. De Brain bepaalt de werking van de demper. Bij de Epic zit de Brain dicht op de achteras en vanuit daar gaat een leiding door de yoke (dit kan je zien als de verbinding tussen achterdemper en de achterbrug) in de demper die vast zit onder de bovenbuis.
In de Brain (de verticale cilinder op de foto) zit een koperen massa (cilinder) die op zijn plek blijft zolang er geen beweging van onderaf is. Die beweging komt bijvoorbeeld van een hobbel in het pad. Je wiel schiet even omhoog en daarmee ook de koperen massa. Dit is ook de reden waarom de Brain bij het achterwiel zo dicht op het midden van het wiel zit. Hoe verder de Brain van het midden af zit, hoe minder nauwkeurig en minder groot de beweging is. Door de beweging omhoog, schiet ook de cilinder omhoog waardoor olie door de Brain kan gaan stromen en de demper de schok op kan vangen.
Bovenop de Brain zit een draaiknop – de Brain Fade – waarmee je hem kan afstellen op het terrein dat je gaat rijden. Toch nog een soort van lockout die je handmatig bedient op de Brain zelf dus, dit moet je van te voren inschatten of tijdens de rit stoppen om aan te passen. Op niet te ruw terrein wil je hem op Firm, dan blijft het ventiel veelal dicht. Weinig demping dus, maar ook efficiënter trappen. Je kan dan in vier clicks, of eigenlijk stappen, naar de Soft stand waarbij de massa gevoeliger is voor hobbels, het ventiel sneller open zal gaan en de demper schokken op kan vangen. Met elke click naar Soft komt er een opening bij in het ventiel bij waardoor er meer olie kan stromen.
Onderaan de Brain zit nog een cilinder waar een zuiger druk op het hele systeem houdt. Deze cilinder steekt in de liggende achtervork aan de niet-aandrijfzijde. Hier hoef je als berijder niets mee te doen.
Binnenin de Brain zit ook nog een zogeheten Spike Valve. Deze houdt als het ware de controle over de beweging bij wat low speed compression heet. Dan moet je denken aan gecontroleerde vering bij kleine hobbels of als je op de pedalen staat. Dit vangt de Spike Valve af. Raak je een grote hobbel of wortel bijvoorbeeld, dan is er meer veerweg nodig en moet er meer olie stromen. Dan wordt de druk te hoog voor de Spike Valve en wordt deze aan de kant geduwd zodat de demper de grote schok kan opvangen.
Ook in de voorvork
De dempers van de Epic komen uit de fabriek van RockShox. Dat geldt voor zowel de Specialized-RockShox Brain demper aan de achterkant, als de RockShox SID SL voorvork. Deze heeft de Brain in de rechter vorkpoot zitten, en werkt verder hetzelfde. Er zit ook een een Brain Fade draaiknop op, welke je naar behoefte kan instellen.
Specialized Suspension Center
Tijdens mijn bezoek in Arnhem sprak ik met Ashley, die er inmiddels ruim 10 jaar werkt. Hij kon mij alle details vertellen en hoe ze te werk gaan. Alle dempers van Specialized in Europa die onderhoud nodig hebben, komen hier terecht. Dit zijn er momenteel zo’n 15.000 per jaar zegt hij. En hoewel er altijd nadrukkelijk op gewezen wordt dat je jaarlijks je dempers moet laten servicen, doet lang niet iedereen dat. Dit is belangrijk i.v.m. alle bewegende delen, ring en afdichtingen die gebruikt worden. Als iedereen zich hier aan zou houden, zouden ze het nog wel iets drukken hebben.
Schoonmaken, vervangen en testen
Alle dempers komen dus bij het Suspension Center terecht. Dan kan het gaan om reguliere service, maar ook garantiegevallen waarbij er iets kapot is. Bij service wordt alles eerst grondig schoongemaakt in de kelder (vanwege de herrie). Vervolgens wordt de demper uit elkaar gehaald, optisch gecontroleerd en worden alle dichtingen, o-ringen en olie vervangen. Hun opvangbak laat zien hoe vies die olie kan worden na verloop van tijd.
Als alles vervangen is moet de demper getest worden alvorens deze weer naar een klant kan. Nog niet zo heel lang geleden gebeurde dat handmatig, maar nu hebben daar een volautomatische setup staan. Hiermee kunnen ze heel snel en nauwkeurig een demper testen èn meten. Vooral dat laatste is een meerwaarde van de huidige setup. Ze kunnen precies de travel meten en wat de druk in het systeem is op dat moment.
Denk nou aan die servicebeurt
Het is natuurlijk niet heel verrassend op een plek als deze, maar als er iets herhaaldelijk naar voren komt, dan zijn het wel dempers met achterstallig onderhoud. Niet alles dat daar binnenkomt is kapot, maar als er wel iets kapot is, komt dat veelal door het overslaan van een servicebeurt (of 2 of 3 beurten, of meer). Dempers bestaan uit bewegende onderdelen die veel te verduren te krijgen. De ‘klappen’ inderdaad, maar ook veel water en zand en die weten na verloop van tijd altijd wel een weg naar binnen te vinden. Dust Wipers ten spijt. Voor eigenlijk alle dempers, of het nou achter of voor is, geldt een servicetermijn van een jaar. Dat is ook belangrijk voor je garantie. Eigenlijk gewoon even een tip tussendoor dus!
Zelf instellen via Suspension Calculator
Een van de dingen die je rijders zelf moeten doen is het instellen van de compressie en de rebound van de dempers. Dit is niet eens speciaal voor de Epic, maar dit is iets dat ze regelmatig tegenkomen bij alle geveerde fietsen. Het instellen zelf is niet moeilijk, je moet alleen wel weten welke instellingen je moet gebruiken. Daar heeft Specialized de Suspension Calculator voor. Een online applicatie die op basis van de gegevens van je fiets, je lengte en gewicht alles voor je berekend.
Je stelt dan de sag in (hoe je vering reageert op het gewicht van de rijder wanneer je op de fiets zit), de rebound (kort gezegd de mate van terugslag van de demper) en de compressie. Je gebruikt dan een pompje voor de druk. De rebound en compressie stel je in via draaiknoppen op de dempers.
Het juist instellen is belangrijk. Het is bepalend voor het rijgedrag en geometrie van de fiets. Je voorkomt dat je de dempers te zacht of te hard hebt ingesteld, en daarmee extra slijtage.
Alleen de Epic
Waar ze eerder juist dachten “dit moet overal op!”, zijn ze daar tegenwoordig juist vanaf gestapt. Het werkt namelijk prachtig op wisselend XC terrein waar snelheid veelal door beenkracht wordt bereikt en efficiëntie essentieel is zijn voor topprestaties. Al je vermogen gaat dan in de voorwaartse beweging. Dan is een Brain echt van meerwaarde. Gaat het om technische trails met alles erop en eraan of ga je veel naar beneden, dan wil je een maximaal soepele demper en wil je geen vertraging op de lijn omdat er nog iets tussen zit, zoals een Brain. Van schade en schande wordt men wijs, zo blijkt wel weer. En dat is prima. Nu snel fietsen met die Epic, voor de review later dit jaar!
