Heb jij de vignetten voor 2023 al in huis? Aan het einde van het jaar begint voor veel mountainbikers het verzamelen van nieuwe MTB-vignetten. Dat worden er steeds meer en verzamelen is niet altijd even gebruiksvriendelijk. Elk jaar vraag ik me opnieuw af: is het geen tijd voor een landelijk mountainbike vignet? Trailbuilder en bosecoloog Patrick Jansen heeft al concrete plannen en is goed op weg met een initiatief. Ik ga met hem in gesprek over de laatste ontwikkelingen.
Waarom is het tijd voor een landelijk MTB-vignet?
Op veel mountainbike routes in Nederland geldt een vignetplicht. Met de inkomsten van de vignetten financieren de beherende organisaties het onderhoud van de routes of routenetwerken. Door de groei van het aantal gebruikers en het aantal routes ontstaat een steeds grotere lappendeken van vignetplichten over Nederland. Een landelijk vignet zou het gemak van de mountainbiker natuurlijk zeer ten goede komen, maar waarom is dat vignet er nog niet?
De groei van mountainbikers en routes is goed nieuws natuurlijk, maar de routes worden praktisch allemaal door vrijwilligers onderhouden. Patrick Jansen staat als bedenker en bouwer van routes veel in contact met die vrijwilligers. Volgens hem groeit het aantal vrijwilligers niet evenredig met het aantal nieuwe routes. Jansen legt uit: “Bij een extra route moeten er ook extra vrijwilligers worden gezocht, anders moet de bestaande groep vrijwilligers meer uren maken. Bij sommige vrijwilligersgroepen begint dat al te knellen.”
Waarvoor wordt het geld van de vignetten gebruikt?
Geld helpt de vrijwilligers, vertelt Jansen: “Ook al worden die routes hoofdzakelijk door vrijwilligers onderhouden, dan nog heb je geld nodig voor bijvoorbeeld benzine, een koek bij de koffie, de huur van een kraantje of de aanschaf van gereedschap. Als je een top 10-route hebt, dan kan je makkelijk een sponsor vinden voor dat geld. Voor de minder populaire routes (red. zonder vignet) is dat gelijk een stuk moeilijker. Ik zie hoeveel moeite het soms kost om dat geld bij elkaar te schrapen. Met naar schatting zo’n 500 duizend actieve mountainbikers in Nederland, zou het toch geen probleem moeten zijn om die vrijwilligersgroepen financieel te ondersteunen. Dat mag toch geen issue zijn als je zoveel gebruikers hebt, maar dat is het dus wel en dat is heel raar. Dat komt doordat een heleboel mountainbikers voor niets rijden.”
Om toch de financiering van het onderhoud rond te krijgen, komen er steeds meer verschillende vignetten in Nederland. Steeds meer verplichte vignetten en steeds meer vrijwillige vignetten. Lange tijd voelde Patrick geen noodzaak van een landelijk vignet: “Ik zei zolang er vijf vignetten in Nederland gelden, doen we het lekker zo. Want een landelijk vignet opzetten heeft natuurlijk ook nogal wat gevolgen. Dat zet je niet zomaar op en daar zitten ook nadelen aan. Maar op het moment zijn er zoveel vignetten en zijn er nog zoveel plannen voor nieuwe vignetten.”
Voordelen van een landelijk mountainbike vignet
Een landelijk vignet is mogelijk duurder dan een enkel vignet voor een route of netwerk, maar daar staat gebruiksvriendelijkheid tegenover. Jansen herkent de behoefte voor één vignet bij veel mountainbikers: “Nu zie je dat heel veel mensen misschien Utrechtse Heuvelrug hebben. Die hebben misschien ook nog Natuurmonumenten en sommigen hebben dan misschien nog Nijmegen. Dus er zijn ook mensen die hebben al twee of drie vignetten hebben. Als je heel veel verschillende vignetten hebt, dan wordt het op een gegeven moment wel kostbaar.” Bij drie of vier vignetten staat de teller al snel op zo’n 50 euro die je per jaar uitgeeft. “En de pain in the ass om ze te krijgen.”, vult Jansen aan, want vaak zijn ze niet online te bestellen of te verkrijgen.
“Je ziet een kleine groep die best veel geld betaald en er is een hele grote groep die niks doet.” – Patrick Jansen
“Vooral de mountainbikers die het leuk vinden om te ontdekken en overal routes te rijden, die hebben op een gegeven moment echt veel vignetten nodig. En wat je dus ziet is een kleine groep die best veel geld betaald (red. voor de benodigde vignetten) en er is een hele grote groep die niks doet.” Op die manier blijft dus eigenlijk veel geld liggen, want met één gebruiksvriendelijk en landelijk vignet is de grote groep niet betalende mountainbikers vermoedelijk geneigd om wel te betalen. Jansen ziet daarmee ook een kans voor het imago van de mountainbiker: “Je kunt bijvoorbeeld 5 euro meer vragen dan het daadwerkelijk kost, waarmee de mountainbiker wat kan bijdragen aan natuurbeheer. Dat vind ik natuurlijk als bosecoloog belangrijk. Daar krijg ik en een heleboel mountainbikers met mij een goed gevoel van, maar doet óók wat met ons imago. Je kunt bijvoorbeeld ook denken aan een landelijk legal fund, ter ondersteuning van rechtszaken. Of denk aan een onderzoeksfonds. Als iemand onderzoek wil doen naar de ecologische / sociale aspecten van mountainbiken, kun je een onderzoek uitzetten. En dat is natuurlijk ook weer in het voordeel van mountainbikers.”
Professionalisering van de mountainbikesport
“Stel je voor: we zijn met 500 duizend mountainbikers in Nederland. Een deel daarvan koopt gewoon een dagvignet, maar er moeten toch minstens zo’n 300 duizend mountainbikers zijn die een jaarvignet kopen. En als je het dan hebt over een bedrag van 25 euro (red. voor een jaarvignet), dan hebben we het toch al over veel geld, waar je echt wat mee kunt. We kunnen gewoon in één keer een flinke professionaliseringsslag maken.” Jansen maakt daarbij wel meteen een hele duidelijke kanttekening: “Ik zeg niet dat het vrijwilligerswerk niet nodig is hè. Dat vind ik heel erg belangrijk! Alleen al omdat zij de ambassadeurs van de mountainbikesport zijn. Je bouwt er draagvlak mee op. Dus dat vrijwilligerswerk heeft veel meer voordelen dan alleen het werk aan de routes gedaan krijgen. Het is absoluut niet mijn bedoeling om dat weg te krijgen, maar de werkdruk van de vrijwilliger begint wel een beetje veel te worden. Met professionalisering bedoel ik het arbeidsintensieve werk laten uitvoeren door (gespecialiseerde) aannemers.” Op het moment zijn er bijvoorbeeld allerlei rechtszaken met betrekking tot routen, die worden bekostigd door middel van crowd funding. “Om maar een advocaat te betalen”, vult Patrick aan. “En zo’n advocaat is echt cruciaal. Bij een sport die zo’n half miljoen mensen beoefenen, zou je dat niet met crowd funding hoeven doen.”
Hoe moet een landelijk vignet eruitzien?
Patrick Jansen heeft heldere ideeën over hoe zo’n landelijk vignet eruit kan zien, maar benadrukt dat hij vooral het initiatief wil nemen. Het is niet aan hem om het vignetsysteem in te richten, zegt hij. “Ik wil een haalbaarheidsonderzoek gaan doen en dan ga je natuurlijk ook onderzoek doen naar de prijs die je kan vragen. Gevoelsmatig zeg ik tussen de 25 en 35 euro voor een jaarvignet. En een landelijk dagvignet is misschien 5 euro ofzo. Wat denk ik heel belangrijk is: maak de aanschaf gebruiksvriendelijk. Je hebt natuurlijk al apps waarin je geen fysiek vignet meer hebt, maar een digitaal variant. Dat moet natuurlijk gewoon heel makkelijk worden gemaakt.”
“Je moet niet wachten totdat iedere landgoedeigenaar zijn eigen vignetje gaat introduceren, want jeetje waar zijn we dan mee bezig?” – Patrick Jansen
Gaan alle routes onder het landelijk vignet vallen? Patrick: “In principe zou je dat natuurlijk het liefst zien, maar dat zal niet lukken. Bijvoorbeeld Den Treek-Henschoten gaan niet in dat vignet meedoen, want zij hebben gewoon een goed verdienmodel. Zij vragen 25 euro voor de route – een commercieel tarief. Dat wordt gebruikt voor het landgoed hoor, daar worden geen speedboten van gekocht. Laat dat duidelijk zijn, maar dan nog: we zitten er natuurlijk niet op te wachten dat alle routes 25 euro gaan vragen.” Daarom ging Jansen nadenken over een landelijk vignet. “Eigenlijk moet je dat voor zijn. Je moet niet wachten totdat iedere landgoedeigenaar zijn eigen vignetje gaat introduceren, want jeetje waar zijn we dan mee bezig? Dat was het moment waarop ik dacht: nu is het tijd voor een landelijk vignet. Je zult niet elke route mee krijgen, maar het is natuurlijk wel de hoop dat het overgrote deel eronder zal vallen.”
Welke organisaties hebben eigenlijk belang bij een landelijk vignet?
Patrick Jansen: “Er zijn een aantal groepen en organisaties die profiteren van een mountainbikeroute. Dat is ten eerste de mountainbikers natuurlijk. Als zij een vignet kopen, dan betalen ze daarvoor. Klaar. Dan heb je natuurlijk nog de vrijetijdssector. De restaurants, de cafe’s en de campings. Die profiteren ook goed van mountainbiken en mogen ook best een financiële bijdrage doen. Dan heb je nog de fietsindustrie. Die profiteert ook. Daarvan zou ik zeggen: gebruik sponsoring van die twee sectoren voor bijzondere dingen. Dus niet voor basisonderhoud, maar gebruik die inkomsten om ergens een keer een vlonder, rock garden of technical trail feature te bouwen. En zorg dat hun geld naar de trail groups gaat. Zorg dat de vrijwilligers elk jaar een keer lekker kunnen barbecueën, zorg dat ze bladblazer kunnen kopen en zorg dat ze leuke elementen aan de route toe kunnen voegen met geld van de sponsors. Tot slot heb je nog de gemeentes. Die betalen nu ook. Vooral in de aanleg spelen zij nu al een belangrijke rol.”
Nu mag je op een flink aantal plekken in Nederland nog vrij fietsen in de bossen. Patrick Jansen ziet ook wel een valkuil van een landelijk vignet. “Voor een vaste route krijgen landeigenaren een vergoeding, maar voor vrij fietsen krijgen ze niks. Dan heb je natuurlijk de kans dat terreineigenaren zeggen: ik gooi vrij fietsen eruit. Geef mij maar een route. Dat willen we natuurlijk niet. We willen niet dat het systeem ten koste gaat van vrij fietsen. Wat dus het mooiste zou zijn, is als je in de Subsidieregeling Natuur- en Landschapsbeheer een bepaalde vergoeding zou komen voor vrij fietsen. Daar zit nu een vergoeding in voor wandelen. Geen vergoeding voor paardrijden en geen vergoeding voor mountainbiken. Waarom niet? Dat past perfect in zo’n landelijk systeem. Verhoog de vergoeding per hectare als een landeigenaar vrij fietsen toestaat. Daar zou ik ook voor willen gaan.”
De handen op elkaar voor een landelijk vignet
“Als ik met de meeste mountainbikers praat, zeggen ze: no brainer, zo’n landelijk vignet. Doen! Een boel terreineigenaren zien dit natuurlijk ook best wel zitten. Gemeenten ook, want die lopen ook tegen het probleem aan dat ze de aanleg financieren, maar weten niet hoe ze het onderhoud gaan regelen. Dus volgens mij zijn er alleen maar winnaars. Alleen moet wel iemand het initiatief gaan nemen.” Op dit moment kijken belangenorganisaties vooral naar elkaar: “Staatsbosbeheer zegt dat ze het niet mogen vanwege afspraken over inverdienen met het ministerie. Er zitten grenzen aan van wat ze op dat vlak mogen.”
Jansen vervolgt: “Als het landelijk vignet er uiteindelijk komt, iemand anders het initiatief neemt en Staatsbosbeheer wordt gevraagd om mee te doen en anderen doen ook mee, dan zullen ze wellicht ‘ja’ zeggen – is mij verteld. Natuurmonumenten wilde het ooit wel, maar ik heb het bericht gekregen dat ze er nu wel eens anders in kunnen staan. Die gaan waarschijnlijk gewoon rekenen hoeveel ze nu binnen krijgen en wat ze zullen krijgen bij een landelijk vignet. De landschappen (zoals Geldersch Landschap) geven aan het initiatief niet te willen nemen, maar misschien wel mee te willen doen als het vignet er komt. NOC/NSF ook niet, want dit gaat teveel over één sport. Zij zeggen dat moeten de sportbonden doen. Ja, wie dan wel?”
Hoe haalbaar is een landelijk mountainbike vignet?
Patrick laat het er niet bij zitten: “Ik ben nu sponsors aan het zoeken om een haalbaarheidsonderzoek te doen. Dus ik ga enquêtes doen onder mountainbikers en ik wil naar alle vignettenhouders en terreinbeherende organisatie toe om te vragen hoe zij daarin staan. Dan hoop ik dat als de uitslag van het onderzoek positief is, we ook partijen bij elkaar hebben die zeggen: dit biedt wel zoveel perspectief – wij gaan er samen aan trekken. De eerste schapen heb ik al over de dam voor de sponsoring.”
“De eerste schapen heb ik al over de dam voor de sponsoring.” – Patrick Jansen
Stiekem heeft Jansen al wat rekenwerk gedaan: “Er zijn 320 duizend mountainbikers die minimaal één keer per maand fietsen, 12 keer per jaar. Die kopen allemaal een jaarvignet, want stel een dagvignet is 5 euro en een jaarvignet is 35 euro dan hebben ze ‘m er na zeven keer uit. Dus in principe moet je al 320 duizend jaarvignetten verkopen. Je kan daar zoveel goeds voor doen en van 25 of 35 euro liggen de meeste mensen niet wakker. Ik heb al voorzichtige berekeningen gemaakt en ik verwacht dat een vignet niet veel duurder wordt dan dat. Uiteraard moeten we ook dat goed onderzoeken. De enquête met vragen voor mountainbikers heb ik al zo goed als klaarstaan. De berekeningswijze staat ook al in de steigers.”
Hoe lang moeten we wachten op het landelijk mountainbike vignet?
Grote kans dat je als mountainbiker ook niet kan wachten op het landelijk mountainbike vignet. Toch moeten we even geduld hebben tot het daadwerkelijke onderzoek van start kan. Zodra het onderzoeksfonds toereikend is, kan worden gestart met de volgende stap. We houden je hier natuurlijk op de hoogte.
Meer info over Patrick Jansen vind je op zijn site.
Fotografie: o.a. Joris Knapen
